Wat is coeliakie?
Coeliakie (wat je uitspreekt als “seuliakie”) is een term dat gebruikt wordt om de overgevoeligheid voor gluten aan te duiden. Het is een kwaal waar 1% van de Nederlandse bevolking last van heeft. Bij deze overgevoeligheid voor gluten kan het lichaam gluten niet verdragen. Zoals ook bij een tarwe allergie (en andere soorten van voedselallergie) van toepassing is, komt coeliakie tot uiting door darmproblemen.
De gevolgen van een overgevoeligheid voor gluten
Als mensen die last hebben van een overgevoeligheid voor gluten wel deze eiwitten binnenkrijgen, zal dit tot ernstige beschadigingen kunnen leiden aan het slijmvlies van de dunne darm. Deze beschadigingen kunnen van dusdanige aard zijn dat de darmvlokken zelfs kunnen verdwijnen. Deze darmvlokken, die zich aan het grote oppervlak van de dunne darm bevinden, zijn van groot belang voor de opname van voedingsstoffen. Als deze darmvlokken verdwijnen, wordt de wand van de dunne darm dusdanig glad, met als gevolg dat specifieke voedingsstoffen (koolhydraten, vetten, eiwitten, vitaminen en mineralen) niet meer kunnen worden opgenomen. Hierdoor kunnen er forse tekorten aan vitamines en mineralen waardoor er lichamelijke klachten ontstaan.
Wat zijn de symptomen van glutenallergie?
De onderstaande symptomen kunnen worden toegeschreven aan een glutenallergie:
- Afwijkend ontlastingspatroon (diarree)
- Flatulentie
- Braken
- Lusteloosheid
- Osteoporose
- Opgezette buik
- Vermoeidheid
- Stemmingswisselingen
- Gebrek aan eetlust
- Gewichtsverlies
- Bloedarmoede
Wanneer ontstaat een glutenallergie?
Een glutenallergie kan op iedere leeftijd ontstaan, nadat het lichaam in contact is geweest met het specifieke eiwit uit gluten. Dit betekent dat een glutenallergie zowel kan ontstaan in de eerste levensjaren als op latere leeftijd. Ook op een volwassen leeftijd kan een glutenallergie ontwikkeld worden. Het is een ziekte dat voor een deel erfelijk is bepaald. De kans op een vorm van glutenallergie wordt groter als een of beide ouders ook last heeft gehad van deze vorm van voedselallergie. De bovenstaande symptomen van glutenallergie kunnen per persoon verschillen. De klachten bij volwassenen zijn vaak milder dan bij baby’s of bij kinderen het geval is.
Waarom glutenintolerantie geen vorm is van allergie
Hoewel er veelvuldig wordt gesproken over een glutenallergie is dit niet helemaal de juiste benaming. In geval van een allergie is er immers sprake van een reactie van het immuunsysteem van het menselijk lichaam. Dit afweersysteem zal bij een allergische reactie in werking treden als er ten onrechte kwaadaardige lichaamsvreemde stoffen worden geconstateerd. Een tegenovergestelde reactie vindt plaats als er sprake is van een glutenintolerantie. In dit geval zullen juist de goed functionerende cellen worden aangevallen door het eigen immuunsysteem. Dit kan als gevolg hebben dat de organen waarin deze cellen zich bevinden beschadigd raken. Glutenintolerantie kan dan ook het beste worden gezien als een auto-immuunziekte.
Wat is glutensensitiviteit?
Glutensensitiviteit wordt in de volksmond gezien als een vorm van glutenallergie maar bij deze vorm is er geen sprake van antistoffen of darmschade die wel kenmerkend zijn bij coeliakie. Glutensensitiviteit komt hiermee het dichtst bij de letterlijke betekenis van de term “glutenallergie”. Mensen die last hebben van glutensensitiviteit ervaren darmklachten na de consumptie van gluten maar dit is niet aantoonbaar in het bloed of in de darm. Hierdoor kan uitgesloten worden dat er sprake is van een auto-immuunziekte zoals bij coeliakie het geval is. Glutensensitiviteit is daarom alleen maar vast te stellen door andere darmaandoeningen uit te sluiten. Vervolgens moet een symptoomdagboek in combinatie met het in kaart brengen van het eetpatroon uitsluitsel geven.
3 vormen van glutenallergie:
- Allergie voor tarwe
- Coeliakie, een overgevoeligheid voor gluten
- Glutensensitiviteit
Bestaat er een glutenallergie test?
Er bestaat géén specifieke glutenallergie test. door middel van een bloedonderzoek kan wel worden vastgesteld of er antistoffen tegen gluten aanwezig zijn om coeliakie vast te stellen. Dit is mogelijk omdat dit een auto-immuunziekte is. Als dit niet het geval is, kan een glutenintolerantie worden uitgesloten. Als er wel antistoffen tegen gluten in het bloed aangetrokken worden, kan er verder onderzocht worden er sprake is van een glutenintolerantie.
Dit vervolgonderzoek kan worden vormgegeven door middel van gastroscopie. Dit is een methode om het darmweefsel te onderzoeken. Bij dit kijkonderzoek wordt een buigzame kijkslang door de mond ingebracht en een darmbiopt (een stukje weefsel van de darm) worden genomen en onderzocht. Aan de hand van dit onderzoek kan worden vastgesteld darmvlokken beschadigd zijn en hiermee of er sprake is van glutenintolerantie als vorm van glutenallergie.
Wat mag je niet eten bij een glutenintolerantie?
Het feit dat gluten een eiwit is dat voorkomt in rogge, tarwe, haver en gerst, betekent dat er veel producten zijn waarin dit eiwit voorkomt. Hierbij kun je denken aan veel broodsoorten, (paneer)meel, koekjes op basis van tarwe, veel pastasoorten en vermicelli, toast, drop en kant-en-klare soep. De beste manier om de overlast van deze vorm van glutenallergie zoveel mogelijk te voorkomen is door de bron te vermijden, dus door uitsluitend glutenvrije producten te gebruiken. Er zijn speciale kook- en receptenboeken om je hierin te inspireren.
Het is goed om te realiseren dat de producten die als glutenvrij worden aangeboden niet helemaal zonder gluten zijn. Deze producten bevatten minder dan 20 milligram gluten per 100 gram. Helaas dit zeer kleine percentage aan gluten al tot problemen leiden bij mensen die last hebben van coeliakie.
Het is niet mogelijk om volledig te herstellen van glutenintolerantie. Een glutenvrij dieet (of het minimaliseren van het gebruik van gluten) draagt wel bij aan een herstel van de darmwand. Tevens is het van belang om zorg te dragen voor een compleet voedingspatroon in geval van een glutenintolerantie. Het is verstandig om geregeld extra vitamines en mineralen te gebruiken omdat het niet of nauwelijks is vast te stellen of het lichaam voldoende voedingsstoffen heeft kunnen opnemen uit het dagelijkse voedingspatroon. Vooral ijzer, vitamine B12 en foliumzuur (vitamine B11) zijn hierbij van belang.